Кои се начелата, обврските и забраните утврдени во Законот за спречување на корупцијата и судирот на интереси
Државната комисија за спречување на корупцијата денеска преку соопштение им се обрати на избраните градоначалници и членовите на советите, во кое ги потсетува на почитување на начелата, обврските и забраните утврдени во Законот за спречување на корупцијата и судирот на интереси.
Се работи за 17 точки:
-Почитување на начелото на интегритет, односно обврската при вршењето на функцијата да внимаваат на евентуален судир на интереси, а при извршувањето на јавните овластувања и должности не смеат да се раководат од лични, семејни, верски, партиски и етнички интереси, ниту од притисоци и ветувања од претпоставениот или од друго лице (член 4);
-Почитување на правилата за неспојливост на функцијата која ја вршат, со други функции или дејности утврдени во Уставот и законите.
Функцијата претседател на Републиката, претседател на Владата на Република Македонија, министер, пратеник, член на совет, градоначалник, судија, јавен обвинител, јавен правобранител, народен правобранител и други функции кои ги избира или именува Собранието на Република Македонија, Владата на Република Македонија или органите на локалната самоуправа се неспојливи една со друга (член 44 став 1).
На службено лице вработено во локалната администрација, ако биде избрано за член на совет на општина, односно градот Скопје, работниот однос му мирува согласно со закон, со денот на верификацијата на мандатот на член на совет (член 44 став 7).
Во таа насока, а врз основа на постапувањето по предмети во изминатиот период, Државната комисија укажува на следното:
– функцијата советник, иако се врши непрофесионално, е неспојлива со вршење функцијата член на управен, надзорен или училишен одбор во јавни претпријатија или органи каде општината именува или назначува свои претставници;
– адвокатската дејност се става во мирување доколку адвокатот е избран за градоначалник или член на совет, согласно Законот за адвокатурата;
– вршењето на должноста декан и продекан, е неспојливо со вршење на друга јавна функција, односно неспојливо со вршење на функцијата градоначалник/член на совет, согласно Законот за високото образование.
-Градоначалник кој управува со трговско друштво или установа како сопственик, e должен пред да стапи на функција, управувањето да му го довери на друго лице или тело, освен на членови на неговото семејство, за времето на вршењето на функцијата. Кога во трговското друштво/установа е образуван орган на управување во кој градоначалникот ги врши управувачките права, пренесувањето на истите подразбира негова обврска да поднесе оставка на членството во органот на управување. Во рок од 30 дена од пренесувањето на управувачките права, до Државната комисија е обврзан да достави податоците за лицето на кое се пренесени управувачките права и доказ за пренесувањето на истите. Лицето на кое се пренесени управувачките права се смета за лице со кое градоначалникот има приватен интерес, согласно со членот 8 став (4) од законот.
-Градоначалник/член на Совет на општина е должен во рок од 30 дена од денот на стапување на функција до општината да ги пријави правните лица во негова сопственост, во кои има акции, удели или управувачка функција, а општината е должна овие податоци јавно да ги објави (член 45);
-Градоначалник/член на совет на општина, не може да биде член на управен или надзорен орган во трговско друштво, јавните претпријатија, агенции, фондови и сите други правни лица со доминантен државен капитал, освен ако со закон не е поинаку утврдено (член 49);
-Во вршењето на својата функција, јавните овластувања или должности градоначалникот не може да воспостави деловни односи со правно лице кое е во негова сопственост или во сопственост на член на неговото семејство или во кое тој или член на неговото семејство поседува акции или удели или кое го основал тој или член на неговото семејство или во кое одговорно лице е член на неговото семејство.
Во спротивно, на склучениот договор се применуваат одредбите за ништовност на договорот од Законот за облигационите односи (член 51);
-Не може да биде корисник на грант, заем односно финансиска поддршка од единица на локалната самоуправа, правно лице чиј основач или сопственик бил или е градоначалник/член на совет или член на неговото семејство или во кое градоначалник/член на совет или член на неговото семејство е одговорно лице или поседува удели или акции (член 52);
-Градоначалник/член на совет не смее да врши влијание за вработување или унапредување на блиско лице во општината во кој е избран или во друг државен орган или јавно претпријатие, јавна установа или друго правно лице што располага со државен капитал.
-Градоначалник/член на совет е должен да ја извести Државната комисија за секој избор, именување или вработување, унапредување на член на неговото семејство во државен орган, орган на локалната самоуправа, јавно претпријатие или друго правно лице што располага со државен капитал, во рок од десет дена од денот на извршениот избор, именување, унапредување или вработување (член 56);
-Градоначалник/член на совет не смее да врши незаконско влијание во постапка за јавна набавка. Истото се однесува и кога врз основа на јавен конкурс, оглас или лицитација се одлучува за давање одобренија, концесии, контингенти или дозволи за вршење на стопанска или друга профитна дејност (член 57);
-Градоначалник/член на совет при вршењето на јавните овластувања и должности не смее да прима подароци, освен во случаите, во износ и на начин утврдени со Законот за користење и располагање со стварите во државна сопственост и со стварите во општинска сопственост (член 58);
-Градоначалник/член на совет, при вршењето на јавните овластувања и должности, не смее да склучува договор за спонзорство во свое име (член 59);
-Градоначалник/член на совет во случај на постоење на сомневање за судир на интереси, должен е да побара мислење од Државната комисија (член 72);
-Градоначалник/член на совет доколку учествува во расправа во која се одлучува за работи зa кои тој или негово блиско лице има приватен интерес, должен е да го пријави постоењето на приватниот интерес и да се изземе пред расправата и одлучувањето, а најдоцна пред почетокот на одлучувањето. Прикривањето на постоење приватен интерес од страна на градоначалник/член на совет претставува повреда на должноста и основа за покренување постапка за утврдување на одговорност и изрекување на мерки согласно со Законот за спречување на корупцијата и судирот на интереси (член 73);
-Градоначалник/член на совет кој учествува или одлучува во постапката за избор, именување или вработување или е вклучен како член на тело што ја спроведува таа постапка, должен е да ги преземе сите неопходни мерки за спречување на појавата на судир на интереси (член 74);
-Кога градоначалник/член на совет ќе дознае за околности што укажуваат на постоење на судир на интереси или на потенцијален судир на интереси, должен е веднаш да побара да биде изземен и да запре со своето постапување. Градоначалник/член на совет може да биде изземен и по барање на заинтересирано лице кое дознало за околности што укажуваат на постоење на судир на интереси или на потенцијален судир на интереси (член 75);
-Избраните градоначалници/членови на совет на општина, односно Градот Скопје, имаат обврска за поднесување на изјава за имотна состојба и судир на интереси, најдоцна во рок од 30 дена од денот на изборот.
-Градоначалниците/членовите на совет на кои функцијата им престанала, имаат обврска за поднесување на изјава за имотна состојба и судир на интереси, најдоцна во рок од 30 дена од денот на престанувањето на функцијата (член 82);
-Градоначалниците/членовите на совет се должни во рок од 30 дена да го пријават секое зголемување на нивниот имот, односно имотот на членовите на нивното семејство, во вредност што надминува дваесет просечни нето плати во претходниот тримесечен период, како и промена на интереси (член 85).
-Непочитувањето на сите горенаведени обврски и забрани од Законот за спречување на корупцијата и судирот на интереси претставуваат прекршок и за истите се изрекува одредена прекршочна санкција, односно јавна опомена.
Покрај наведените обврски и забрани, избраните градоначалници/членови на совет на општина, односно на Градот Скопје, при вршењето на својата функција треба да се придржуваат и да ги почитуваат и останатите одредби од Законот за спречување на корупцијата и судирот на интереси.
Од Антикорупциска наведуваат дека сите овие обврски важат и за директори, в.д. директори и членови на надзорни, управни и училишни одбори, кои ги избира или именува градоначалникот, односно советот на општината.