Од целиот текст на билатералниот протокол се чини дека на него е работено само со цел да се заобиколат главните бугарски услови од досегашната Рамковна позиција и да се укине бугарското вето, што на бугарското општество ќе му биде претставено како прифатливо. Иако содржи референции за главните елементи на сегашната бугарска позиција, во пракса, тие се празни од содржина и специфичност, а во отсуство на доволно гаранции за нивно спроведување во преговарачката рамка, тешко дека ќе се исполнат. Отсуството на доволно конкретност во однос на објективизацијата на заедничката историја, а особено на најпроблематичните историски теми како Гоце Делчев, во пракса значи и целосна замена на досегашната бугарска позиција, пишува БГНЕС
Францускиот предлог се реферира и на билатерален протокол, потпишан меѓу Скопје и Софија, кој јасно ги опишува условите и конкретните чекори за почеток на преговорите за членство на Република Северна Македонија во ЕУ. Заедно со гаранциите за негова имплементација и самата преговарачка рамка, овој протокол е од клучно значење за Софија, која мора внимателно да процени дали неговата содржина ги исполнува условите на сегашната официјална бугарска позиција опишана во Рамковната позиција од 2019 година, пишува БГНЕС, објавувајќи детали за тоа што предвидува протоколот што треба да го потпишат двете земји.
Според информациите на БГНЕС, во прашање е, всушност, записник од Вториот состанок на Заедничката меѓувладина комисија, создаден врз основа на член 12 од Договорот за пријателство, добрососедство и соработка меѓу Република Бугарија и Република Северна Македонија, што се одржа кон почетокот на јуни оваа година. Записникот го оценува она што двете влади го направиле досега и ги поставува насоките за понатамошни обврски и активности. Во делот што ги отсликува достигнувањата, впечатлива е незадоволителната оценка во работата на заедничката историска комисија, при што се споменува експлицитниот, но мал напредок постигнат во однос на Цар Самоил и богомилството.
Делот што ги одразува насоките за следење, всушност, е клучен бидејќи ги поставува конкретните услови што Скопје треба да ги прифати за да се укине бугарското вето, пишува во текстот на БГНЕС.
Овој дел е поделен во две фази, првата предвидува што треба да се случи непосредно пред првата меѓувладина конференција, а втората ги предвидува дополнителните услови за свикување на втора меѓувладина конференција. Главното место меѓу нив го зазема прифаќањето на Бугарите во Уставот на Северна Македонија. Дополнително, се потврдува заложбата на Скопје за немешање во внатрешните работи на Бугарија, што практично значи откажување од претензиите за македонско малцинство во нашата земја.
Фигурираат и уште неколку други, формални референции, на различни точки од сегашната Рамковна позиција, во врска со говорот на омраза, отворањето на архивите на поранешните тајни служби, како и рехабилитацијата на жртвите на комунистичкиот режим. Иако не се поставени прецизни механизми и временски рамки за нивно спроведување, самото нивно присуство во таков документ е чекор напред. Ќе биде мал чекор напред доколку се спроведе планот за најважната од сите контроверзни теми, онаа за заедничката историја, пренесува БГНЕС.
Во документот се предвидува историските личности за кои заедничката историска комисија веќе постигнала компромис да бидат објавени и прифатени за заедничко чествување со приложен календар за 2022 и 2023 година. Комисијата за последните четири години од својата работа постигна соогласност Св. Свети Кирил и Методиј, Св. Климент Охридски, Св. Наум Преславски и за Цар Самоил. Од нив, во записникот експлицитно е споменат само Цар Самоил, а предвидено е да се заменат натписите на неговите споменици во С Македонија и конкретно на тврдината во Охрид, согласно формулата договорена на состаноците на заедничката историска комисија.
Веднаш е предвидена и измена на лекцијата за Цар Самоил во наставната програма за седмо одделение во македонските училишта, согласно постигнатата компромисна формула.
Истовремено, во текстот на протоколот не се вклучени историските теми „Гоце Делчев“, „Илинденско востание“ и „ВМРО“, експлицитно споменати во Рамковната позиција, кои се всушност и навистина спорните теми меѓу двете национални историографии. Нивното отсуство, како и воопшто отсуството на поновата историја, како и некој механизам за постигнување резултати за тоа во историската комисија, претставува сериозен проблем во целиот документ.
Туркањето на овие теми под тепих е гаранција дека тие ќе продолжат да ги нарушуваат билатералните односи и да предизвикуваат националистички наративи во двете земји.
„Говорот на омраза против Бугарија и Бугарите во Северна Македонија е заснован и инспириран од официјалните историски наративи, кои целосно ја искривуваат бугарската етничка припадност на голем дел од населението на географска Македонија во минатото. Македонските историчари од заедничката историска комисија категорично одбиваат да признаат дека Бугарите живееле во Македонија во минатото, па дури и го оспоруваат правото на сите национални преродбеници и револуционери да се самоидентификуваат како Бугари“,
се вели во текстот на БГНЕС.
Иако се предвидени најмалку осум до десет состаноци годишно на комисијата за историски прашања, протоколот не предвидува механизам за постигнување конкретни резултати, ниту пак „санкција“ во нивно отсуство. Со оглед на досегашната работа на македонската страна во предметната комисија, голема е веројатноста таа да продолжи да се состанува, избегнувајќи ги „проблематичните“ теми како Гоце Делчев и без да доведе до реални резултати.
Од целиот текст на билатералниот протокол се чини дека на него е работено само со цел да се заобиколат главните бугарски услови од досегашната Рамковна позиција и да се укине бугарското вето, што на бугарското општество ќе му биде претставено како прифатливо. Иако содржи референции за главните елементи на сегашната бугарска позиција, во пракса, тие се празни од содржина и специфичност, а во отсуство на доволно гаранции за нивно спроведување во преговарачката рамка, тешко дека ќе се исполнат. Отсуството на доволно конкретност во однос на објективизацијата на заедничката историја, а особено на најпроблематичните историски теми како Гоце Делчев, во пракса значи и целосна замена на досегашната бугарска позиција, пишува БГНЕС.